Τα περιστατικά με θύματα ενδοσχολικής βίας δεν έχουν εξαλιφθεί,με τα στατιστικά να δείχνουν πως τρία στα δέκα παιδιά πέφτουν θύματα ενδοσχολικης βίας.
Έτσι εμείς, με αφορμή την επίσκεψη της κ.Παπαδάτου ,ψυχολόγο του Χαμόγελου του Παιδιού, στο σχολείο μας όπου έκανε μία παρουσίαση πάνω στα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και τους τρόπους εξάλιψης τους,τις θέσαμε τις παρακάτω ερωτήσεις:
· Ποιοι παράγοντες δημιουργούν θύτες κ θύματα ;
Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) αποτελεί ουσιαστικά ένα φαινόμενο στα πλαίσια ενός ευρύτερου συνόλου βίαιων συμπεριφορών που εκδηλώνονται μέσα στα σχολεία. Η βία είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα και έτσι δεν είναι εύκολο να αποκλείσουμε τον έναν ή τον άλλον παράγοντα και με ευκολία να υποδείξουμε ότι το τάδε ή κάτι άλλο, θα οδηγήσει ένα παιδί να υποστεί ή να εκδηλώσει βία.Παράγοντες που καθιστούν ένα παιδί ευάλωτο, να νιώθει ανασφάλεια, φόβο, παραμέληση ή εγκατάλειψη, μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες να υποστεί ή να ασκήσει βία. Μεταξύ άλλων, κάποιοι τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι να βιώνει, με κάποια μορφή, το ίδιο το παιδί βία (για παράδειγμα στην οικογένεια του), να ζει σε ένα περιβάλλον θετικό στην χρήση βίας, να εχει κάποιο χαρακτηριστικό που το καθιστά ευάλωτο ή με κάποιο τρόπο να ξεχωρίζει από το σύνολο των παιδιών (αναπηρία, δυσκολίες στην μάθηση, διαφορετικές προτιμήσεις, καλούς/κακούς βαθμούς, και πολλά άλλα που αποτελούν μόνο την αφορμή) και πολύ σημαντικός παράγοντας αποτελεί η στάση των συμμαθητών/τριών, στην ανοχή που θα δείξουν σε περιστατικά βίας.
· Η ενδοσχολική βία είναι θέμα που είναι συνεχώς στην επικαιρότητα έχει όντως ενταθεί η απλά προβάλετε περισσότερο;
Σίγουρα, την τελευταία δεκαετία γίνεται μεγάλη προσπάθεια ενημέρωσης των μαθητών/τριών, εκπαιδευτικών, των γονέων και κηδεμόνων, αλλά και της ευρύτερης κοινότητας αναφορικά με τον σχολικό εκφοβισμό, παράλληλα με δράσεις ευαισθητοποίησης. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυξάνονται τα περιστατικά γιατί ένα τέτοιο συμπέρασμα απαιτεί συστηματικές, οργανωμένες και μακροχρόνιες έρευνες. Σκέψου ότι όσα περισσότερα παιδιά ενημερώνονται έγκυρα και αναγνωρίζουν τι βιώνουν ή τι κάνουν ή τι παρατηρούν, τόσο θα αυξάνονται και οι αναφορές τέτοιων περιστατικών. Αυτό δεν συνεπάγεται με αύξηση στα περιστατικά, αλλά αύξηση στις αναφορές. Δηλαδή περισσότερα παιδιά μιλάνε για αυτό που τους συμβαίνει.
· Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας έχουν αυξηθεί την περίοδο της οικονομικής κρίσης ;
Όπως σας προανέφερα, οι παράγοντες που καθιστούν ένα παιδί περισσότερο ευάλωτο, αυξάνουν και τις πιθανότητες να εμπλακεί σε περιστατικά βίας ή σχολικού εκφοβισμού, τέτοιοι παράγοντες είναι και η οικονομική ανασφάλεια ή οι οικονομικές δυσκολίες που μπορεί να βιώνει ένα παιδί μαζί με την οικογένειά του. Όμως και πάλι, αν δεν γίνουν αξιόπιστες, συστηματικές έρευνες, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά αν η οικονομική κρίση προκάλεσε περισσότερα περιστατικά ή ξεσκέπασε περιστατικά ή τα περιστατικά ήταν ίδια εντός και εκτός οικονομικής κρίσης. Καλό είναι να είμαστε επιφυλακτικοί με αυτό που φαίνεται και να βασιζόμαστε σε επιστημονικά δεδομένα.
· Σε ποιο κοινωνικό περιβάλλον υπάρχουν περισσότερα περιστατικά;
Η βία δεν έχει κοινωνικοοικονομικά κριτήρια. Μπορεί να υφίσταται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Σίγουρα ένα περιβάλλον θετικό στη χρήση βίας, ως εργαλείο επιβολής και εξουσίας είναι ένα περιβάλλον που δε βοηθά τα παιδιά να μην εμπλέκονται τα ίδια ή να σταματούν περιστατικά βίας ή σχολικού εκφοβισμού.
· Ποτέ σταματάει να είναι αστεία ή πλακά και ξεκίνα ο εκφοβισμός ;
Αρκεί να θυμάσαι ότι η πλάκα γίνεται ανάμεσα σε φίλους/ες και πρέπει όλοι/ες να γελούν/διασκεδάζουν. Δεν είναι αστείο αν έστω και ένα παιδί στεναχωριέται, ντρέπεται ή φοβάται. Πολλές φορές κάποια παιδιά αναγκάζονται να γελούν, ελπίζοντας ότι έτσι θα δείξουν ότι είναι άνετα και ίσως σταματήσει ο εκφοβισμός. Μπαίνοντας στην θέση του άλλου παιδιού, προσπαθώντας να καταλάβουμε πώς νιώθει ή ακόμα καλύτερα παρατηρώντας και ρωτώντας πώς νιώθει, μπορεί να είναι οδηγός μας για να μην εκφοβίζουμε.
· Οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν τα θύματα ή μένουν στον εκπαιδευτικό τους ρολό ;
Νομίζω σε αυτήν ερώτηση μπορείτε να απαντήσετε καλύτερα εσεις οι συμμαθητές/τριες σου και οι εκπαιδευτικοί σου. Πιστεύω ότι προσπαθούν διαρκώς να βρίσκουν τρόπους να ενημερώνουν, να ευαισθητοποιούν και να στηρίζουν τα παιδιά. Χρειάζεται όμως να γνωρίζουν τι συμβαίνει, αν δεν γνωρίζουν πως θα βοηθήσουν;
· Η συμπεριφορά τον θυτών αλλάζει μετά τις τιμωρίες ;
Καμία συμπεριφορά δεν αλλάζει μόνο με τιμωρίες. Όπως σου προανέφερα, η βία είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που δεν επιλύεται μόνο με τιμωρίες, Πολλές φορές γίνεται και χειρότερο. Όσοι εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι παιδιά, είναι ευάλωτα με κάποιο τρόπο, μπορεί να περνάνε δυσκολίες που δεν είναι ορατές εύκολα και χρειάζονται υποστήριξη. Κάθε περιστατικό είναι ξεχωριστό και πρέπει να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά με την εμπλοκή των παιδιών, των οικογενειών και του σχολείου.
· Πώς πρέπει οι καθηγητές να χειριστούν το θέμα και πως πρέπει να συμπεριφερθούν στο θύμα και στο θύτη;
Οι καθηγητές θα πρέπει να διασφαλίσουν διακριτικότητα και να προχωρήσουν σε ενέργειες. Ποιες ενέργειες χρειάζεται να γίνουν, όπως σου προανέφερα, εξαρτάται από το περιστατικό, τις ιδιαιτερότητές του, την ένταση, το χρονικό διάστημα, κ.α. Σίγουρα απαιτείται συνεργασία των παιδιών, των οικογενειών και του σχολείου προςτην ίδια κατεύθυνση για τα καλύτερα αποτελέσματα. Η Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056, που λειτουργεί το Χαμόγελο του Παιδιού, είναι ανοιχτή για όλους, μικρούς και μεγάλους, για στήριξη και κατευθύνσεις σε τέτοια περιστατικά.
· Υπάρχουν συμπτώματα στο χαρακτήρα του θύτη η του θύματος που να προμηνύουν το συμβάν και να βοηθήσουν τους γονείς και τους καθηγητές να καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει ;
Μπορεί να υπάρχουν κάποιες ενδείξεις, όπως για παράδειγμα αν ένα παιδί παρουσιάσει απότομη αλλαγή στην συμπεριφορά ή την διάθεσή του, έρχεται με κατεστραμμένα αντικείμενα ή ρούχα, εκδηλώνει άγχος/φόβο, αρνείται να πάει στο σχολείο, που να υποδεικνύουν ότι ίσως δέχεται εκφοβισμό για παράδειγμα. Αν όμως, δεν αποκαλύψει τι του συμβαίνει ή αν κάποιο άλλο παιδί δεν μιλήσει για αυτά τα περιστατικά είναι πολύ δύσκολο για τους γονείς ή τους καθηγητές να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να προστατέψουν τα παιδιά.
· Πως διαμορφώνει την συμπεριφορά του παιδιού το οικογενειακό περιβάλλον;
Η οικογένεια παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο τόσο στην διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης και αυτοαξίας, της προσωπικότητας ενός παιδιού, αλλά και στις αξίες, την ηθική ή τα στερεότυπα που θα του μεταλαμπαδεύσει. Παρόλ’αυτά σε εφηβικές ηλικίες, τα παιδιά αρχίζουν και διαμορφώνουν δικές τους απόψεις, αντιλήψεις και αξίες. Οπότε η οικογένεια πιθανά επηρεάζει θετικά ή αρνητικά, έως ένα βαθμό, διαφορετικό για κάθε παιδί που έχει ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία και προσωπικότητα.
· Υπάρχει περίπτωση κάποια στιγμή να αλλάξουν οι ρόλοι και το θύμα να γίνει θύτης ;
Σε αρκετές έρευνες, έχουν αναφέρει παιδιά, ότι άλλοτε εκφοβίζουν και άλλοτε εκφοβίζονται. Είναι ένα μικρό ποσοστό στην ομάδα των θυμάτων, που τείνει να εναλλάσσει ρόλους. Επίσης, στον διαδικτυακό εκφοβισμό, είναι πολύ εύκολο ένα παιδί που δέχεται εκφοβισμό εντός του σχολείου, πίσω από μια οθόνη να βρει την δύναμη να εκφοβίσει είτε τον θύτη είτε κάποιο άλλο πιο αδύναμο παιδί.
· Ποσό μπορεί ο εκφοβισμός να επηρεάσει το θύμα ώστε να να γίνει το ίδιο θύτης;
Πιθανών να επηρεάσει, αλλά όπως προείπαμε, το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό.
· Πως μπορεί να βοηθήσει ώστε να σταματήσει αυτή η συμπεριφορά του θύτη και να βοηθήσει το θύμα να σταθεί στα πόδια του ;
Μπορεί να βοηθήσει και ένα παιδί θύμα και ένα παιδί θύτη, περίπου με τον ίδιο τρόπο. Αρχικά με την ψυχραιμία του και έπειτα με την στήριξη του παιδιού και την συνεργασία με το σχολείο. Να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που οδηγούν το παιδί στον έναν ή στον άλλον ρόλο. Να στηριχθεί το παιδί, να καλυφθούν οι όποιες ανάγκες και πιθανά μπορεί να χρειαστούν και κατευθύνσεις ή εξειδικευμένη παρέμβαση από κάποιον ειδικό.
· Πως μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές γα να σταματήσει η ενδοσχολική βία ;
Μπορεί να διοργανώσετε ενημερώσεις και εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης όπως ταινίες, βίντεο, να καλέσετε άτομα διάσημα που έχουν υποστεί τέτοιες εμπειρίες, να οργανώσετε δράσεις-συζητήσεις, να καλέσετε το Χαμόγελο του Παιδιού για παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης, να συμμετέχετε σε δίκτυα κατά του σχολικού εκφοβισμού.
· Πως μπορούμε εμείς οι συμμαθητές και παρατηρητές να βοηθήσουμε;
Έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι δεν γελάμε, δεν αδιαφορούμε όταν συμβαίνουν περιστατικά εκφοβισμού. Παρεμβαίνουμε, αν μπορούμε, πάντα, χωρίς βία. Ενημερώνουμε τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς μας. Δεν κρατάμε μυστικά, ακόμα και αν μας το ζητήσουν που μας κάνουν να φοβόμαστε, να στεναχωριόμαστε και να μην μπορούμε να κοιμηθούμε τα βράδια.
Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε το http://www.yousmile.gr/ την σελίδα μαθητικού εθελοντισμού του Χαμόγελου του Παιδιού, όπου θα βρείτε χρήσιμο υλικό για διάφορα θέματα που απασχολούν τα παιδιά.
Και φυσικα ,η ιστοσελίδα του χαμόγελου του παιδιού για οποιονδήποτε χρειάζεται στήριξη: https://www.hamogelo.gr/
Εθνική γραμμή SOS για παιδιά: 1056
Τέλος,θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κυρία Παπαδάτου για τον χρόνο που αφιέρωσε απαντώντας στις ερωτήσεις μας πάνω σε ένα θέμα που στοιχιώνει την καθημερινότητα πολλών παιδιών.
Την συνεντευξη εκανε η Δαναη Καββουσανακη
Το αρθρο εγραψε η Γωγω Γαλανακη